Regularne spożywanie posiłków jest podstawą diety w cukrzycy typu 1. Przyczyną powstawania cukrzycy typu 1, zwanej cukrzycą insulinozależną, są uszkodzenia komórek trzustki produkujących insulinę. Istotę tej choroby stanowi niedobór insuliny w organizmie, czego konsekwencją jest niemożność kontrolowania poziomu glukozy we krwi i jej nadmierny wzrost.
Na cukrzycę typu 1 chorują w większości przypadków ludzie młodzi, którzy nie ukończyli jeszcze 30. roku życia, dlatego często mówi się, że jest to cukrzyca wieku młodzieńczego. Wymaga ona systematycznego podawania insuliny. Choroba ta występuje o wiele rzadziej niż cukrzyca typu 2. Przyczyny jej rozwoju nie są do końca poznane. W powstaniu tego schorzenia mają swój udział czynniki genetyczne, dziedziczne, infekcje wirusowe oraz nieprawidłowe odczyny obronne młodych organizmów.
Właściwa dieta jest nieodzownym elementem leczenia tej cukrzycy. Osoby na nią chore mają na ogół wagę ciała prawidłową lub nawet niedowagę, dlatego żywienie dietetyczne nie ma na celu redukcji masy ciała. Energetyczność diety powinna być dopasowana do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta, a więc uwzględniać płeć, wiek, stan fizjologiczny i wysiłek fizyczny wykonywany przez daną osobę.
W cukrzycy typu 1 najistotniejszą i zarazem najtrudniejszą rzeczą jest dopasowanie diety do czasu podawania insuliny oraz właściwych jej dawek. Posiłki powinny być spożywane regularnie, co zapobiega zbyt dużym wahaniom poziomu glukozy we krwi. Liczba spożywanych posiłków zależy od liczby wstrzyknięć insuliny oraz od jej rodzaju (czasu działania), dlatego dla każdej osoby dieta powinna być indywidualnie ustalona przez lekarza i dietetyka.
Zazwyczaj zaleca się spożywanie 5-7 posiłków w ciągu dnia. W dziennej racji pokarmowej musi więc znaleźć się pierwsze śniadanie, drugie śniadanie, obiad, podwieczorek, pierwsza kolacja, a niekiedy również i druga. Czasami trzeba nawet zjeść coś dodatkowo tuż przed snem. Godziny posiłków powinny być stałe i dostosowane do czasu podawania insuliny oraz planowanego wysiłku fizycznego. Przy stosowaniu insuliny szybko działającej posiłek musi być spożyty najdalej w 30 min od zastrzyku; przy podaniu insuliny o pośrednio wydłużonym czasie działania – 40 min od zastrzyku; insuliny o długim czasie działania -1 godz. po zastrzyku; w przypadku mieszanek insulin o różnym okresie działania czas posiłku jest uzależniony od najszybciej działającej insuliny w preparacie (te zalecenia pacjent musi ustalić z lekarzem).
W ostatnim 20-leciu wiele się zmieniło w zakresie wiedzy o wpływie diety na przebieg cukrzycy, a wraz z tym wskazówki dietetyczne dla pacjentów. Obecnie wiadomo już, że wysokie spożycie tłuszczu sprzyja rozwojowi chorób serca, na które narażone są zwłaszcza osoby chore na cukrzycę. Węglowodany złożone natomiast nie tylko nie utrudniają leczenia cukrzycy, ale pomagają w regulacji poziomu glukozy we krwi.
Najważniejsze zasady diety w cukrzycy typu 1
- Pamiętaj o regularnym spożywaniu posiłków i urozmaicaniu jadłospisu. W 2-3 głównych posiłkach powinny znaleźć się produkty dostarczające białko pochodzenia zwierzęcego – mleko i przetwory mleczne, ryby, chude mięsa i wędliny, białko jaja.
- Nie zapominaj o węglowodanach złożonych, które mają dostarczać 50-60% energii diety (białka 15-20%, a tłuszcz mniej niż 30%). Ich najlepszym źródłem są kasze, płatki, makarony, pieczywo pełnoziarniste oraz ziemniaki i warzywa strączkowe (zawierają także białko roślinne).
- Dbaj o to, aby w twojej diecie znalazły się produkty zbożowe, warzywa i owoce – cenne źródło błonnika pokarmowego. Zaleca się jedzenie warzyw i owoców przy każdym posiłku, najlepiej w postaci surowej. Należy jednak wystrzegać się spożywania zbyt dużych ilości winogron, mango i bananów, gdyż zawierają sporo cukrów prostych.
- Nie jedz owoców konserwowanych oraz suszonych, ponieważ dostarczają dużej ilości cukru.
- Wybieraj mięsa i wędliny o małej zawartości tłuszczu i cholesterolu. Jest to ważne w zapobieganiu miażdżycy, na którą cukrzycy są narażeni w większym stopniu niż osoby zdrowe. Warto też ze (względu na profilaktykę miażdżycową) 2-3 razy w tygodniu zamiast mięsa na obiad zjeść ryby, zwłaszcza morskie.
- Zrezygnuj ze słodyczy, słodkich napojów i wszelkich wyrobów cukierniczych. Powodują one gwałtowny wzrost poziomu glukozy we krwi. W przypadkach cukrzycy wyrównanej można jeść niewielkie ilości słodyczy wraz z innymi produktami spożywczymi, gdyż wówczas nie mają tak wyraźnego wpływu na glikemię poposiłkową.
- Unikaj alkoholu.
- Ograniczaj spożycie soli i produktów z jej dużą zawartością, m.in. dań typu fast food, konserw i przetworów wędzonych.