Dalekowschodnie koncepcje zdrowia, a więc również leczenia nadwagi, Europejczykom czasami wydają się nie tylko egzotyczne, ale też nieco śmieszne. Warto jednak pamiętać, że coraz częściej zachodnia nauka przyjmuje niektóre elementy tych idei. Sprawdź na czym polega dieta ajurwedyjska.
Według ludzi Zachodu, zachodniej wiedzy i nauki, wszystko jest proste. Jesz więcej niż wydatkujesz – przybierasz na wadze. Jesz mniej niż wymaga twoje zapotrzebowanie energetyczne – chudniesz. Jesz w sam raz – twoja waga nie zmienia się. Podstawowa informacja dietetyczna dla odchudzających się osób to wartość kaloryczna potraw i produktów, a także liczba spalanych kalorii podczas takiej a nie innej aktywności. Później wystarczy prosty rachunek, żeby wiedzieć, czy i kiedy można spodziewać się ubytku kilogramów.
Dalekowschodnie podejście do diety
Tymczasem, stare, a wręcz prastare dalekowschodnie systemy medyczne (i zarazem dietetyczne) nadwagę i otyłość postrzegają raczej jako zaburzenie równowagi organizmu (podobnie jak inne dolegliwości czy choroby). Ich sposób leczenia, a w tym przypadku i odchudzania polega na spożywaniu odpowiednich pokarmów: dobrze zbilansowanych, dobranych do psychofizycznego typu osoby (ajurweda) lub stanu równowagi energetycznej czy raczej zaburzeń tej równowagi (medycyna chińska). Pokarm w tych przypadkach traktowany jest jak lekarstwo, które, jak wiadomo, źle aplikowane potrafi również szkodzić czy nawet siać spustoszenie w organizmie.
Choć kultura japońska nie wykształciła własnego, oryginalnego systemu medycznego i dietetycznego, tradycyjna japońska kuchnia uczyniła z przygotowywania i serwowania potraw sztukę, która służy nie tylko zaspokojeniu głodu, ale też potrzeb estetycznych i duchowych. I jak widać po żyjących najdłużej na świecie szczupłych Japonkach i Japończykach, pozwala zachować również ciało w zdrowiu i dobrej kondycji. Dziś, tak jak wszędzie, w kuchni japońskiej jest sporo zapożyczeń z całego świata, ale mieszkańcy Kraju Kwitnącej Wiśni „japonizują” je estetycznie i smakowo, np. do europejskiego sernika dodają zieloną herbatę, czyniąc go bardziej japońskim i przy okazji zdrowszym.
Czy dieta ajurwedyjska jest sprzeczna z dzisiejszą nauką?
Nie namawiamy do porzucenia naszych tradycyjnych smaków ani nie zaprzeczamy osiągnięciom zachodniej nauki. Uważamy jednak, że poprzez spojrzenie na odmienną koncepcję zdrowia, żywienia i odchudzania można (i warto) poszerzyć swoją wiedzę o nowe aspekty, zwłaszcza że coraz częściej również zachodni lekarze dostrzegają niebagatelny wpływ jedzenia na kondycję i samopoczucie, a więc na zdrowie i odpowiednią sylwetkę ( np. David Servan-Schreiber w książce „Antyrak. Nowy styl życia”).
Ajurweda i dieta ajurwedyjska. Jak podtrzymać ogień trawienny
Zgodnie z zasadami starożytnej hinduskiej wiedzy, nadwaga to objaw zaburzenia równowagi w organizmie. Żeby przywrócić harmonię i schudnąć, nie musisz liczyć kalorii, tylko odpowiednio zbilansować menu i dostosować je do swojego typu psychofizycznego.
Dziś prawie każdy dorosły Europejczyk lub Amerykanin był, jest lub będzie na diecie odchudzającej. Niestety, mimo menu o obniżonej liczbie kalorii, wiele osób wcale nie traci na wadze, a średnio rzecz ujmując, coraz więcej ludzi ma nadwagę. Skala zjawiska nieskutecznego odchudzania opartego na ujemnym bilansie energetycznym jest bardzo duża: ponad połowa ludzi stosujących tego typu diety nie może pozbyć się nadwagi, mimo skrupulatnego przestrzegania zaleceń. Wynika stąd prosty wniosek, że nie tylko kalorie mają wpływ na gospodarką tłuszczową organizmu.
Czołowe elementy diety ajurwedyjskiej
Kluczem do diety zgodnej z zasadami ajurwedy jest zastosowanie prawa przemiany pięciu elementów (ziemi, wody, powietrza, ognia, przestrzeni). Jak je rozumieć? Nasza planeta zbudowana jest ze stałego lądu (ziemia), otoczonego wodą i szczelnie otulonego powietrzem. Życie na Ziemi jest możliwe dzięki ogromnemu ogniowi, który pali się bezustannie w sercu Słońca. Wytworzone przez nie ciepło bez trudu dociera do naszej planety przez kosmiczną pustkę, zwaną przestrzenią.
Ludzki mikrokosmos
Bardziej szczegółowe wyjaśnienie prawa przemiany pięciu elementów podaje ajurweda, praktykowana w Indiach od 5 tysięcy lat. Jest to holistyczna wiedza rozpatrująca ciało jako całość, a nie zbiór niezależnych organów, wymagających oddzielnego leczenia. Traktuje istotę ludzką jak mikrokosmos, gdzie manifestują się prawa makrokosmosu. Przy diagnozowaniu i leczeniu uwzględnia indywidualny typ psychofizyczny, relacje międzyludzkie, zainteresowania, ćwiczenia, pory roku, środowisko i przede wszystkim dietę. Ajurweda obejmuje wszystkie aspekty osobowe: umysłowe, fizyczne i emocjonalne, traktując każdego człowieka jako istotę jedyną w swoim rodzaju, posiadającą odrębny kod psychofizyczny. Wszystkie te elementy są niezbędne do ustalenia zaleceń, dotyczących diety.
Ajurweda pomaga przywrócić inteligencję ciała, dając możliwość prowadzenia życia zgodnie z prawami i rytmami natury. Mimo że w ajurwedzie czasami leczy się poszczególne organy, głównym celem jest zawsze przywrócenie stanu równowagi i pomoc w osiągnięciu harmonijnego stylu życia. W stanie równowagi zapobieganie chorobom staje się przyzwyczajeniem. Dlatego też ajurweda nie kładzie tak dużego nacisku na zwalczanie objawów, jak to ma miejsce w nowoczesnej medycynie zachodniej, natomiast dąży do wzmocnienia całego organizmu oraz dostrojenia diety do naturalnych rytmów i praw, by choroba w ogóle się nie pojawiła. Taka profilaktyka wymaga poświęcenia uwagi swojej diecie, ale w dłuższej perspektywie się opłaca.
Zdrowy ogień
Zgodnie z ajurwedą każdy posiada jedyny w swoim rodzaju układ psychofizyczny, uzależniony od poziomu pięciu elementów. Oznacza to, że chcąc być zdrową i szczupłą, powinnaś jadać określone pokarmy, korzystnie oddziałujące na twój organizm, a unikać pozostałych. W zdrowym ciele ogień trawienny jest równy i silny. Na bieżąco spala tłuszcz, przy udziale wystarczającej ilości powietrza i użytecznej obecności płynów ustrojowych. Ogień jest kluczem do zdrowia, samopoczucia i inteligencji. Jeśli jest za słaby – nie jest w stanie zabić drobnoustrojów i powoduje przybieranie na wadze. Jeśli jest za silny – chudniesz w zbyt szybkim tempie, wpadasz w anemię i zniechęcenie. Od poziomu ognia trawiennego zależy też wchłanianie substancji pokarmowych i gospodarka tłuszczowa. Skuteczne odchudzanie polega więc na umiejętnym podtrzymywaniu ognia trawiennego przy dużym udziale powietrza oraz ograniczeniu w pożywieniu pokarmów o wysokim poziomie elementów ziemi i wody.
Jaka jest twoja dosha czyli typ psychofizyczny?
Dosha to w ajurwedzie indywidualny kod psychofizyczny. Do niego powinnaś dostosować swój styl życia, a więc i dietę. Wtedy organizm odzyska równowagę, dzięki której twoja sylwetka zeszczupleje.
- VATA odpowiedzialna jest za funkcjonowanie układu nerwowego oraz procesy ruchu wewnątrz organizmu. Należą do nich m.in. oddychanie, bicie serca, perystaltyka jelit i wydalanie.
- PITTA wiąże się z przemianą materii. Kieruje procesem trawienia i wchłaniania substancji odżywczych.
- KAPHA odpowiedzialna jest za procesy budowy oraz płyny ustrojowe. Tworzy ona całą strukturę ciała, wiążąc ze sobą mięśnie, tłuszcz i kości.
Dieta ajurwedyjska dla typu VATA
Osoby vata są szczupłe i mogą bezkarnie spożywać większość produktów bez obawy przytycia. Wyjątkiem są osoby mające także wysoki poziom kapha (patrz zalecenia dla kapha). W codziennym jadłospisie vata powinny przeważać posiłki ciepłe i przetworzone – najlepsze są wszelkiego rodzaju zupy. Unikaj zimnych potraw i zbyt dużej ilości surówek, szczególnie z gorzkimi warzywami, oraz zimnych napojów. Wybieraj słone, kwaśne i naturalnie słodkie pokarmy.
Śniadanie:
- mała porcja owoców
- płatki owsiane, pszenne lub jęczmienne na mleku lub wodzie (z masłem)
I danie: zupa
II danie: mała porcja surówki, warzywa gotowane lub smażone, mięso
Deser: bez ograniczeń
Kolacja:
Dowolne danie na ciepło
Produkty równoważące Vata dieta ajurwedyjska
Niewskazane
Owoce: jabłka, gruszki, żurawina, granaty, suszone owoce
Warzywa: brokuły, kalafior, kapusta, brukselka, sałata, seler, grzyby, kiełki
Zboża: żyto, kukurydza, gryka, suchary
Nabiał: brak
Mięso: brak
Strączkowe i orzechy: soja, groch
Oleje: brak
Przyprawy: kurkuma, szafran, kozieradka
Dozwolone
Owoce: banany, morele, papaje, brzoskwinie, winogrona, grejpfruty, pomarańcze, mandarynki, ananasy, jagody, mango, śliwki, kokosy, awokado
Warzywa: marchew, buraki, szparagi, ogórki, groszek, ziemniaki, pomidory, gotowana cebula, czosnek, cukinia
Zboża: pszenica, owies, ryż
Nabiał: wszystkie
Mięso: wszystkie
Strączkowe i orzechy: migdały, pozostałe w małych ilościach
Oleje: wszystkie, najlepszy jest sezamowy
Przyprawy: z umiarem; najlepsze są – cynamon, kardamon, lukrecja, koper, imbir, goździki, bazylia, anyż
Dieta ajurwedyjska dla typu PITTA
Trawienie osób pitta jest bardzo dobre, jednak one także powinny przestrzegać
niektórych wskazówek. Najczęstszymi błędami osób o typie psychofizycznym pitta jest skłonność do tłustych pokarmów i przejadania się. Najlepiej oddziałują na nie gorzkie, cierpkie i naturalnie słodkie pokarmy, dlatego powinny przede wszystkim je wybierać.
Śniadanie:
- duża porcja owoców
- płatki owsiane, pszenne lub jęczmienne na mleku lub wodzie
Obiad:
I danie: duża porcja surówki
II danie: warzywa gotowane plus mięso
Deser: dowolny w umiarkowanej ilości
Kolacja:
Dowolne lekko ciepłe lub chłodne danie
Produkty równoważące Pitta dieta ajurwedyjska
Niewskazane
Owoce: banany, morele, żurawina, grejpfruty, papaje, brzoskwinie
Warzywa: buraki, czosnek, cebula, rzodkiew, pomidory, marchewka, szpinak, ostra papryka
Zboża: żyto, kukurydza, gryka
Nabiał: jogurt, kefir, żółtka jaj, sery, zwłaszcza tłuste żółte
Mięso: kurczaki, indyki, ryby w niedużych ilościach
Strączkowe i orzechy: soczewica, pozostałe w małych ilościach
Oleje: sezamowy, kukurydziany
Przyprawy: sól, pieprz, papryka, chili, imbir, a spośród kwaśnych – musztarda, ocet
Dozwolone
Owoce: jabłka, gruszki, winogrona, słodkie pomarańcze i mandarynki, figi, ananasy, śliwki, awokado, granaty, melony, suszone owoce
Warzywa: pozostałe; najlepsze spośród nich są – sałata, szparagi, kalafior, brokuły, seler, ogórki, kapusta, grzyby, ziemniaki, cukinia, słodka papryka
Zboża: pszenica, owies, ryż
Nabiał: mleko, masło, lody, białko jaj
Mięso: zwierząt czworonożnych, owoce morza
Strączkowe i orzechy: nasiona dyni, słonecznika, kokos
Oleje: oliwa z oliwek, słonecznikowy, kokosowy
Przyprawy: koper, kardamon, mięta, cynamon, kurkuma, kolendra
Dieta ajurwedyjska dla typu Kapha
Wpływ pokarmów na kondycję osób kapha jest najmniejszy, jednak skutki błędów żywieniowych utrzymują się w ich ciele najdłużej pod postacią nadwagi. Dlatego osoby te nie powinny spożywać zbyt tłustych i ciężkich produktów, a zastępować je surowymi lub krótko gotowanymi warzywami. Jedzenie o smaku ostrym, gorzkim i cierpkim najlepiej równoważy nadmiar kapha.
Śniadanie:
- duża porcja owoców
- sucharki, tosty, grzanki
- kasza jaglana lub gryczana
Obiad:
I danie: surówka
II danie: warzywa lekko gotowane + mięso
Deser: postne ciasto z owocami lub szarlotka na żytniej mące
Kolacja:
Dowolne ciepłe danie wykorzystujące produkty z tabeli
Produkty równoważące Kapha dieta ajurwedyjska
Niewskazane
Owoce: banany, morele, kwaśne wiśnie, grejpfruty, papaje, brzoskwinie, słodkie pomarańcze, słodkie mandarynki, awokado, kokosy, ananasy, melony
Warzywa: pomidory, ziemniaki w dużych ilościach, cukinie
Zboża: pszenica, owies, ryż
Nabiał: mleko krowie i jego przetwory, żółtko jajka
Mięso: zwierząt czworonożnych, owoce morza
Strączkowe i orzechy: soja, wszystkie orzechy
Oleje: migdałowy, sezamowy, kokosowy
Przyprawy: sól, musztarda, ocet
Dozwolone
Owoce: jabłka, gruszki, winogrona, śliwki, żurawiny, granaty, suszone owoce
Warzywa: pozostałe
Zboża: żyto, kukurydza, gryka, kasza jaglana
Nabiał: mleko kozie i jego przetwory, białko jajka, masło
Mięso: kurczaki, indyki, ryby w niewielkich ilościach
Strączkowe i orzechy: pozostałe strączkowe, pestki dyni, pestki słonecznika
Oleje: rzepakowy , słonecznikowy, kukurydziany
Przyprawy: wszystkie pozostałe
Nasze istnienie zawdzięczamy pięciu elementom: ziemi, wodzie, ogniowi, powietrzu i przestrzeni.
Jeśli przyjrzysz się swojemu ciału, odnajdziesz w nim te elementy:
• kości i narządy są zbudowane z pierwiastków ziemi
• w ciele bezustannie krąży płynna krew i limfa – WODA
• życie możliwe jest dzięki trawiennemu ogniowi
• wolne przestrzenie wypełnia powietrze
• myślenie jest procesem przestrzennym