Odejmują lat i dodają pewności siebie. Dzięki nim uśmiech częściej gości na twojej buzi. Aby zadbać o ich biel, nie wystarczą jednak higiena i częste wizyty u dentysty. Ważne jest również to, co jesz.
Przeważnie matka natura obdarza nas jasnymi lub białymi zębami, które – niestety – z wiekiem stają się coraz ciemniejsze. Dzieje się tak na skutek gromadzenia się w szkliwie wielu substancji. Mimo że to najtwardsza tkanka, z czasem pęka i w zagłębieniach gromadzą się substancje zmieniające kolor zębów. Są to barwniki z żywności, używki (kawa, herbata, tytoń, wino), metabolity bakterii, wypełnienia z amalgamatem, a nawet leki. Gdy szkliwo z czasem się ściera, zębina, która jest żółto-brązowa, zaczyna nadawać kolor zębom. Upodobania do czerwonego barszczu, wina, czerwonych i fioletowych owoców, tytoniu jeszcze bardziej ten proces pogłębiają. Dla białych zębów niewskazane jest również sączenie kwaśnych soków i jednoczesne pogryzanie owoców. Sprawdź, co i jak jeść, aby mieć piękny uśmiech.
Dlaczego ciemnieją?
Fizjologiczna barwa zębów jest wypadkową koloru szkliwa i zębiny. Szkliwo, które chroni zębinę, to najtwardsza tkanka w organizmie człowieka – im bardziej żółte, tym więcej ma w sobie wapnia. Na ostateczny kolor twoich zębów mają jednak wpływ kolorowe pokarmy w diecie, z których szkliwo łatwo adsorbuje barwniki, metale z wody, metabolity niektórych bakterii oraz przebarwienia powstające w dzieciństwie po kuracjach antybiotykowych tetracyklinami. Nie wolno zapominać także o całej palecie przebarwień związanych ze zmianami degeneracyjnymi i procesem starzenia się organizmu (jest to m.in. związane z osłabieniem mechanicznej ciągłości szkliwa i pojawieniem się coraz to większych mikropęknięć i defektów, co sprawia, że barwniki szybciej penetrują do głębszych struktur zębów, powodując niekorzystne zmiany estetyczne).
Przebarwienia powstające w wyniku niewłaściwej diety są dość łatwe do usunięcia z nieuszkodzonej powierzchni szkliwa za pomocą zabiegów profesjonalnego oczyszczania zębów w gabinecie stomatologicznym czy też ich wybielania. Trudności z ich usunięciem pojawiają się w wypadku porowatości, szczelin lub pęknięć powierzchni szkliwa, w które wnikają barwne osady. Aby się nie tworzyły, o zęby, a szczególnie szkliwo, musisz zadbać, planując odpowiednie menu.
Jak ułożyć dietę
Najważniejszym składnikiem zdrowych zębów i mocnego, niepękającego szkliwa jest wapń. A najlepszym jego źródłem – mleko, jogurt, kefir oraz sery żółte i topione. Serki i twarożki, chociaż są białe, niestety, nie zawierają wapnia. Duże jego ilości mają ryby, zwłaszcza te drobne, które zjadasz z ościami: szprotki, sardynki. Ważne są również twarde warzywa, które pomagają czyścić zęby z osadów, nie uszkadzając szkliwa. Marchewka, kalarepka, rzodkiewki, seler naciowy, chrupane między posiłkami, są najlepszymi sprzymierzeńcami mocnego szkliwa – chronią je przed pękaniem. Znacznie gorzej w tej konkurencji wypadają owoce oraz warzywa typu szczaw, szpinak, boćwina, rabarbar. Pewnie czasem po wypiciu kompotu z rabarbaru albo zjedzeniu kwaśnych owoców miałaś wrażenie „szorstkich” zębów. Zarówno cytrusy, jak i najzwyklejsze jabłko czy rabarbar zawierają kwasy owocowe, które wypłukują kryształki szkliwa z powierzchni. Powstaje przez to, widoczna tylko pod mikroskopem, nierówna powierzchnia szkliwa. Język, który jest niezwykle wrażliwym organem dotyku, może wyczuć nawet te maleńkie uszkodzenia zębów.
Aby zapobiec niszczeniu szkliwa, najlepiej przed zjedzeniem takiej przekąski umyć zęby pastą mineralizującą. Jeśli zależy ci na tym, by mieć mocne szkliwo, niechłonące barwników, powinnaś unikać żywności z cukrem oraz ciastek i pieczywa oblepiających zęby (pieczywo ryżowe, chrupki kukurydziane, chlebek chrupki „włóknisty”). Skrobia znajdująca się w tych produktach rozkładana jest przez bakterie znajdujące się na płytce nazębnej do niszczących szkliwo kwasów organicznych.
Przykładowy jadłospis na mocne, zdrowe zęby
Dostarcza ok. 1000 mg wapnia i ok. 2000 kcal, czyli tyle energii, ile potrzebuje prowadząca siedzący tryb życia kobieta.
Śniadanie ok. 460 kcal
2 kromki chleba razowego, posmarowane cienko margaryną, przełożone listkami sałaty i plastrami sera typu rokpol, udekorowane cząstkami mandarynki i posypane listkami świeżej melisy; szklanka kakao.
Drugie śniadanie ok. 200 kcal
Sałatka z pokrojonej w cząstki gruszki i średniego banana, z 1/2 opakowania jogurtu naturalnego; całość posypana łyżeczką płatków migdałowych.
Obiad ok. 700 kcal
Łosoś z warzywami. Dzwonko łososia ok. 200 g, szklanka groszku mrożonego, 2 ziemniaki sałatkowe o jasnym miąższu, mała cukinia, 1/2 szklanki wywaru warzywnego (może być z kostki), łyżka śmietanki 22% wymieszanej z jogurtem naturalnym, sok wyciśnięty z 1/2 cytryny, 2 łyżki oliwy, łyżeczka mąki ziemniaczanej, pieprz, sól do smaku.
Rybę posmaruj oliwą, skrop sokiem z cytryny i przypraw. Ziemniaki obierz, pokrój w kostkę, cukinię – w plasterki. Wrzuć je na rozgrzaną oliwę i smaż ok. 3 minut. Wlej bulion, gotuj ok. 10 minut, a w tym czasie piecz łososia. Do gotujących się warzyw wrzuć groszek, chwilę pogotuj. Mąkę rozprowadź w 1/3 szklanki wody, wlej do warzyw wraz ze śmietaną i jogurtem. Dopraw solą i pieprzem. Zjedz z łososiem.
Podwieczorek ok. 150 kcal
Koktajl truskawkowy z mleka i kilku łyżek serwatki w proszku.
Kolacja ok. 400 kcal
Sałatka grecka z kilku liści sałaty, średniego pomidora, ogórka kwaszonego, 3–4 pokrojonych oliwek, plastra sera typu feta i łyżeczki oliwy z oliwek, przyprawiona sokiem z połówki cytryny, świeżymi lub suszonymi ziołami: tymiankiem, majerankiem; tost pełnoziarnisty.
Proste sposoby na wzbogacenie potraw wapniem
- Dodaj 1–2 plasterki żółtego sera (najlepiej niskotłuszczowego) do kanapki, a uzyskasz dodatkowe 270 mg wapnia.
- Uzupełniaj sałatki warzywne serem typu feta – jest to kolejna porcja wapnia.
- Stosuj do warzyw i owoców jogurt zamiast tradycyjnej kwaśnej śmietany, która zawiera niewiele wapnia, a mnóstwo tłuszczu. Filiżanka większości naturalnych jogurtów zawiera co najmniej 450 mg wapnia.
- Sporządzaj koktajle owocowe na bazie odtłuszczonego mleka, maślanki, jogurtu czy serwatki. Laktoza i białko ułatwiają przyswajanie wapnia z mleka oraz warzyw
Ostrożnie z napojami smoothie – są cenne, ale szkodzą zębom
Smoothie cieszą się opinią zdrowej żywności, ale zdaniem British Dental Association mogą szkodzić zębom ze względu na zawartość węglowodanów, ulubionego pokarmu bakterii niszczących zęby, a także kwasów organicznych, które sprzyjają próchnicy. Dzieje się tak, zwłaszcza gdy napoje te sączysz przez cały dzień. Tymczasem aż 30 procent z tysiąca ankietowanych konsumentów soków sądziło, że są one dobre dla zębów. Dlatego pijąc soki owocowe, trzeba szczególnie dbać o higienę jamy ustnej – najlepiej umyć zęby zawierającą ochronne składniki pastą jeszcze przed sięgnięciem po sok. Natomiast szczotkowanie zębów tuż po wypiciu go może uszkodzić osłabione przez kwasy szkliwo.