Do niedawna stłuszczenie wątroby kojarzone było z nadużywaniem alkoholu. Dziś wiemy, że pojawia się też u osób z nadwagą, które są mało aktywne fizycznie. Jeśli często jadasz opływające sosami mięsiwa, kapiące tłuszczem grillowane kiełbaski, i w dodatku popijasz je alkoholem, ryzykujesz nieprzyjemnymi dolegliwościami. Stłuszczeniu wątroby sprzyjają, oprócz nadwagi, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej, wirusowe zapalenie typu C i uszkodzenia polekowe.
Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, jak ważnym dla zachowania zdrowia organem jest wątroba. Po pierwsze, produkuje żółć niezbędną do trawienia tłuszczów i cholesterol, niektóre enzymy i białka. Po drugie, to naturalna „oczyszczalnia” szkodliwych produktów przemiany materii: neutralizuje toksyny pochodzące z tego, co zjadasz a nawet wdychasz, np. dym nikotynowy oraz szkodliwe produkty metabolizmu. Poza tym, pełni jeszcze kilkaset innych funkcji, np. współreguluje poziom cukru we krwi czy inaktywuje nadmiar hormonów. Bez wątroby nie da się żyć.
U ludzi ważących zbyt dużo, wątroba, której zadaniem jest m.in. zarządzanie tłuszczami w organizmie, może nie podołać zadaniu. Jeśli niezdrowo jesz i w twojej krwi krąży stale za dużo tłuszczu, wątroba przestaje być efektywna w oczyszczaniu jej z toksyn, zaczyna gromadzić nadwyżki niezdrowego tłuszczu, otłuszczać się, znacznie powiększając swoją objętość. Dochodzi do tak zwanego stłuszczenia prostego. W wielu wypadkach choroba nie powoduje żadnych dolegliwości, a o nadmiarze tłuszczu w wątrobie można dowiedzieć się przypadkiem podczas ultrasonografii jamy brzusznej. Przy dużym stopniu stłuszczenia dolega ociężałość, zmęczenie i kłopoty ze snem.
Potocznie mówi się, że wątroba nie boli, bo nie jest unerwiona. To prawda, ale gdy się powiększa, zaczyna uciskać otaczającą ją unerwioną błonę, tzw. torebkę wątrobową, Naciskając na sąsiednie organy jamy brzusznej, wywołuje szereg przykrych dolegliwości. Pod prawym podżebrzem często odczuwa się dyskomfort, do promieniującego bólu włącznie.
Proste stłuszczenie wątroby
Schorzenie często pojawia się u osób, które mają nieprawidłowy poziom lipidów – cholesterolu czy trójglicerydów. Przebiega łagodnie i ma charakter odwracalny. Może towarzyszyć innej chorobie, np. cukrzycy typu 2, wirusowemu zapaleniu wątroby typu C, nadciśnieniu czy zespołowi metabolicznemu. Przy niezdrowym żywieniu, czyli zbyt dużej ilości kalorii i tłuszczu w jedzeniu, oraz siedzącym trybie życia stłuszczenie wątroby po pewnym czasie powoduje stan zapalny, który prowadzi do włóknienia tego organu i po wielu latach – do marskości. Badaniem diagnozującym stłuszczenie wątroby jest USG. Gdy lekarz wykryje to zaburzenie, zleca oznaczenie poziom cukru i lipidogram. Wskazane jest wielokrotne sprawdzanie ciśnienia tętniczego.
Leczenie stłuszczenia wątroby
Wątroba ma duże zdolności regeneracyjne. Przy otyłości już samo schudnięcie o parę kilogramów (najlepiej 7–10 proc. obecnej wagi) spowoduje w pewnym stopniu cofnięcie stłuszczenia. Lekarz może przepisać specjalną dietę i preparaty zawierające fosfolipidy roślinne, które wzmocnią komórki wątroby i pomogą w ich odtruwaniu. Leki te jednak nic nie dadzą, jeśli nie będziesz przestrzegać zdrowego jadłospisu i nie zmienisz siedzącego stylu życia na bardziej ruchliwy. Należy jeść mniej cukru, pieczywa, makaronu i słodyczy, a zastąpić je pełnowartościowym białkiem (chude mleko, chude mięso, ryby), warzywami, owocami i sokami.
Nie wolno też spożywać mięs i kiełbas smażonych w głębokim tłuszczu, a szczególnie fast foodów. Dozwolone są tłuszcze roślinne. Powinno się znacznie ograniczyć ilość śmietany, masła i żywności przetworzonej. Nabiał zawierający dużo tłuszczu można zastąpić jogurtem i chudym serem. Leczniczą żywnością przy stłuszczeniu wątroby są produkty sojowe, które mają dużo fosfolipidów. Dwa litry wody stołowej każdego dnia pomoże wątrobie oczyścić się z toksyn. Konieczna jest aktywność fizyczna. Aby przynosiła korzyści, musi być wykonywana regularnie przez większość dni w tygodniu, minimum 45 do 60 minut dziennie. Uzdrawianie wątroby może trwać nawet rok.
Jak rozpoznać stłuszczenie wątroby?
Masz duże prawdopodobieństwo stłuszczenia wątroby, jeśli:
- jesteś otyła
- trudno ci schudnąć mimo prób odchudzania
- masz podwyższony poziom cholesterolu lub trójglicerydów we krwi
- bywasz bardzo zmęczona i cierpisz na bezsenność
- masz problemy z odpornością.
Dieta przy niealkoholowym stłuszczeniu wątroby
Gdy pod prawym żebrem pojawią się dokuczliwe rozpierania, kłucia i bóle, masz wzdęcia, zaparcia i odczuwasz nudności, najlepiej natychmiast zrezygnować z pikantnych potraw i tłustych dań. Przejście na lekkostrawne, proste i jak najmniej przetworzone posiłki umożliwi wątrobie „odchudzenie się” z nagromadzonego w niej tłuszczu i prawidłowe wywiązywanie się z zadań oczyszczania i właściwej przemiany materii.
Na stłuszczenie lekkie potrzebna jest dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczów zwierzęcych, czerwonego mięsa i potraw smażonych. W diecie tej musi być białko, bo bez niego wątroba nie może się regenerować. W diecie ograniczamy je dopiero w zaawansowanej marskości wątroby.
Codzienna dieta musi odciążać wątrobę – powinna składać się z produktów łatwo przyswajalnych i pobudzających układ odpornościowy organizmu i potraw o niewielkiej zawartości tłuszczu, gdyż jego metabolizm wymaga od wątroby wielkiego wysiłku.
Ogranicz tłuszcze zwierzęce
Nie jedz smalcu, masła i śmietany. Musisz także zmniejszyć ilość węglowodanów, tzn. pieczywa, kasz, ryżu i makaronu – do 40 dag dziennie oraz cukru (poniżej 7 dag dziennie). Pomożesz wątrobie, jedząc gotowane warzywa i białko. Zregeneruje się dzięki chudemu nabiałowi i chudemu mięsu a głównie jarzynom. Warto także zrezygnować z solenia. Zamiast soli możesz używać ziół nadających smak i aromat potrawom i jednocześnie stymulujących układ trawienny, takich jak: imbir, majeranek, mięta. Wątrobie służy też kompleks witamin B, które pobudzają przemianę tłuszczy, i wyciągi z ziół o tzw. działaniu hepatoprotekcyjnym.
Leczenie stłuszczenia wątroby ziołami
Jak twierdził jeden z najlepszych gastrologów prof. Jan Hasik z Kliniki Gastroenterologii i Żywienia Człowieka Akademii Medycznej w Poznaniu, najlepsze efekty w zapobieganiu i leczeniu już zaistniałych dolegliwości dają preparaty zielarskie. Można z góry ustrzec się przed kłopotami, zażywając tabletki z wyciągiem z karczocha, ostropestu plamistego czy z fosfolipidami z nasion sojowych.
Zapobiegają uszkodzeniom błon komórkowych wątroby, rozkurczają mięśnie gładkie przewodów żółciowych, odtruwają, wspomagają usuwanie z organizmu złogów, soli i ciężkich metali oraz innych szkodliwych substancji. Sprzyjają też produkcji odpowiedniej ilości żółci i trawieniu białek i tłuszczów, oraz przeciwdziałają zapaleniu woreczka żółciowego.
Stłuszczenie wątroby – porady praktyczne
Żeby uniknąć dolegliwości brzucha, nakładaj minimalne porcje, jedz bez pośpiechu (nawet małemu kawałkowi ciasta trzeba poświęcić co najmniej 5 minut!). Choć na chwilę odpocznij po każdym posiłku.
- Unikaj tłustych potraw – jeśli naprawdę nie potrafisz wyłączyć ich ze swojego jadłospisu – nigdy nie popijaj zimnymi napojami ani wodą z kranu (szczególnie, gdy znajduje się w niej chlor i metale ciężkie).
- Wątroba może się również zbuntować na skutek zażywania leków. Jeśli na stałe przyjmujesz jakieś preparaty i odczuwasz w związku z tym dolegliwości, porozmawiaj z lekarzem o możliwości zamiany ich na inne. Do najbardziej szkodliwych należą antybiotyki, niektóre środki antykoncepcyjne oraz przeciwzapalne.
- Schudnij. Wątroba otyłych podczas spalania tłuszczów pracuje wolniej, co sprzyja dalszemu przybieraniu na wadze.
Im krócej trawisz, tym lepiej dla wątroby
Poszczególne pokarmy są trawione od kilkunastu minut do kilku godzin. Im dłużej zalega jedzenie w żołądku, tym bardziej szkodzi całemu układowi pokarmowemu, także wątrobie
- 30 minut – 2 godziny:
herbata, woda mineralna, kawa bez cukru, pieczywo, jaja
- 2-3 godziny:
gotowane ziemniaki, chude mięsa
- 3-4 godziny:
drób, cielęcina, szynka, razowy chleb, befsztyk, smażone ziemniaki
- 4-5 godzin:
stek, chuda pieczeń, śledź, ryba wędzona, groch
- 6-8 godzin:
tuńczyk w oleju, tłusta pieczeń wieprzowa, frytki, grzyby, golonka, pieczona gęś, bigos
Uwaga na marskość wątroby!
Włóknienie miąższu wątroby niszczy jej strukturę oraz zdolność do pełnienia swoich funkcji. Najbardziej powszechną przyczyną marskości jest nadużywanie alkoholu. ALD (z ang. alcoholic liver disease), czyli alkoholowa choroba wątroby rozwija się po około 10 latach intensywnego picia, u co dziesiątego alkoholika. Wątrobie bardziej szkodzi regularne codzienne picie, niż weekendowe imprezy „na całego”. Dzienna dawka alkoholu, która powoduje marskość: średnio 3-4 drinki u mężczyzn i 2-3 u kobiet. Uszkodzenie miąższu jest wynikiem blokowania przez alkohol przemiany tłuszczów, białek i węglowodanów. Uszkodzenie jest nieodwracalne, można jednak spowolnić lub zatrzymać chorobę, jeśli rozpocznie się leczenie.
