Straciłaś zdrowie przez chorobę zawodową? Miałaś wypadek przy pracy? Walcz o rekompensatę! Musisz się jednak uzbroić w cierpliwość i dopełnić określonych formalności.
Nieznajomość prawa szkodzi i to podwójnie. Niedostosowanie się do zasad bhp może skończyć się utratą zdrowia. Można wtedy walczyć o rekompensatę, ale trzeba wiedzieć, o co, gdzie i jak. Poniżej przytoczone przepisy to zaledwie podstawowe informacje. Dlatego w każdym przypadku warto zasięgnąć porady prawnika specjalizującego się w przepisach prawa pracy.
Choroby zawodowe
Jeśli cierpimy na przewlekłe lub uporczywie powracające dolegliwości zdrowotne, sprawdźmy, czy nasze schorzenie znajduje się na liście chorób zawodowych (ich wykaz jest w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów) i czy może mieć związek z wykonywaną przez nas pracą. Jeśli tak, to możemy zacząć się starać o rentę i odszkodowanie.
Pierwszym krokiem, jaki powinniśmy wykonać, jest jak najszybsze rozpoczęcie leczenia (u lekarza zakładowego lub pierwszego kontaktu). Od lekarza powinniśmy uzyskać skierowanie do poradni medycyny pracy, w której przeanalizowany zostanie związek między chorobą a wykonywanym zawodem. Jeśli taka zależność zostanie stwierdzona, poradnia powiadomi inspekcję sanitarną i inspekcję pracy, które zażądają od naszego pracodawcy dokumentacji zagrożeń zawodowych w firmie. Następnie inspektor sanitarny wyda decyzję o stwierdzeniu (bądź nie) choroby zawodowej. Od decyzji i pracownik, i pracodawca mogą się odwołać do wojewódzkiego inspektora sanitarnego, a następnie do Najwyższego Sądu Administracyjnego. Po stwierdzeniu choroby zawodowej przysługują takie same świadczenia, jak w wypadku przy pracy.
Wypadek przy pracy
Zgodnie z „ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych” za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z wykonywaniem przez pracownika poleceń przełożonych lub zwykłych czynności (nawet bez polecenia), albo w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązków służbowych. Związek pomiędzy zdarzeniem a wykonywaną pracą obejmuje jedynie czas przebywania w miejscu pracy, a więc nie musi bezpośrednio dotyczyć obowiązków zawodowych. Wypadkiem przy pracy jest również wypadek w czasie podróży służbowej, szkoleń samoobrony i przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Kryteria wypadku przy pracy spełnia również nagłe pogorszenie stanu zdrowia w przebiegu choroby przewlekłej pod wpływem pracy (np. wylew u pracownika z nadciśnieniem po dużym wysiłku fizycznym). Trzeba jednak udowodnić ścisłą zależność między utratą zdrowia a wykonywaną pracą (gdyby nie praca, wylew nie nastąpiłby). W praktyce jest to bardzo trudne…
Wypadek przy pracy: Zasiłek i inne świadczenia
Osobom, które uległy wypadkowi przy pracy przysługuje: zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie dla pracownika lub jego rodziny (w przypadku śmierci), renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna, dodatek do renty rodzinnej, pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne – w zakresie określonym ustawą. Niektóre świadczenia przysługują również za wypadek w drodze do lub z pracy, czyli między pracą a miejscem zamieszkania, nauki, spożywania posiłków lub sprawowania zadań społecznych.
Świadczenia (z wyjątkiem świadczeń rodzinnych) nie przysługują jednak w sytuacji, gdy udowodnione zostanie naruszenie przez osobę poszkodowaną przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie, wskutek rażącego niedbalstwa lub z powodu pracy pod pływem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych. W takiej sytuacji pracodawca ma prawo skierować poszkodowanego na badania mające na celu stwierdzenie obecności tych substancji w organizmie. Odmowa poddania się badaniu lub zachowanie uniemożliwiające jego przeprowadzenie powodują pozbawienie prawa do świadczeń.
Wypadek przy pracy: Renta
Przysługuje w przypadku niezdolności do pracy, niezależnie od odszkodowania. W ZUS należy złożyć wniosek o rentę, zaświadczenie o stanie zdrowia, ankietę wypełnioną przez pracodawcę, kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych i dokumenty je potwierdzające, zaświadczenia o zarobkach oraz decyzję Państwowej Inspekcji Sanitarnej o istnieniu choroby zawodowej. Następnie lekarz orzecznik ZUS zbada pacjenta i ustali, czy istnieje niezdolność do pracy, a jeśli tak, to czy ma ona związek z chorobą zawodową, czy jest trwała, czy wskazane jest przekwalifikowanie. Na tej podstawie ZUS w ciągu 30 dni powinien podjąć decyzję. Od orzeczenia lekarza można się odwołać do komisji lekarskiej ZUS w ciągu 14 dni. Od decyzji ZUS można się odwołać do wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych, które działają przy niektórych sądach rejonowych i wszystkich sądach okręgowych. Wysokość renty wylicza się na podstawie średniej pensji i okresu płaconych składek. Renta szkoleniowa równa jest wysokości podstawy jej wymiaru. Renta rodzinna wyliczana jest indywidualnie.
Wypadek przy pracy: Odszkodowanie
Po zakończeniu leczenia i rehabilitacji należy złożyć w pracy wniosek o odszkodowanie. Pracodawca przekazuje do ZUS wymagane dokumenty. Następnie lekarz orzecznik z ZUS ustali, jaki jest (procentowo) uszczerbek na zdrowiu i czy jest on stały, czy też długotrwały, ale rokujący poprawę. Jeśli choroba nie pozostawiła trwałych skutków, odszkodowanie nie będzie przyznane. Po wydaniu orzeczenia lekarskiego ZUS w ciągu 14 dni przyzna lub odmówi wypłaty odszkodowania. Wypłata powinna nastąpić w ciągu 30 dni od wydania decyzji. Od decyzji ZUS można się odwołać do Sądu Pracy.
Formalności przy wypadku przy pracy
Pracownik, który uległ wypadkowi powinien niezwłocznie poinformować o wypadku przełożonego. Ten zobowiązany jest powołać zespół powypadkowy w celu ustalenia okoliczności i przyczyn zdarzenia. Zespół przygotowuje protokół powypadkowy (nie dłużej niż 14 dni) i jest zobowiązany zapoznać z jego treścią poszkodowanego lub jego rodzinę, którzy mają prawo do zgłoszenia swoich zastrzeżeń i sporządzenia kopii dokumentów. Stwierdzenie, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga uzasadnienia i przedstawienia dowodów. Protokół po zatwierdzeniu przez pracodawcę doręczany jest w terminie 5 dni poszkodowanemu lub rodzinie. Jeśli w wypadku ktoś zginął lub poszkodowanych zostało kilka osób, pracodawca informuje o jego zajściu inspektora pracy i prokuratora.
ZUS odmawia przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego w przypadku nieprzedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku, nieuznania w protokole lub karcie wypadku zdarzenia za wypadek przy pracy w rozumieniu ustawy oraz w sytuacji, gdy protokół lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.
W sytuacjach spornych poszkodowany ma prawo wystąpić do Sądu Pracy z żądaniem ustalenia, że dane zdarzenie jest wypadkiem przy pracy. Można również dochodzić przed sądem pracy roszczeń o świadczenia o charakterze cywilnoprawnym (jednorazowe odszkodowanie, rentę wyrównawczą i zadośćuczynienie, przewidziane w art. 444-445 kodeksu cywilnego), jeśli udowodni przed sądem, że pracodawca w sposób zawiniony przyczynił się do wypadku przy pracy, naruszając swe obowiązki z zakresu bhp. Pracownik może zwrócić się do Państwowej Inspekcji Pracy o pomoc w zgromadzeniu dokumentacji dowodowej.
Jeśli poszkodowany zmarł wskutek wypadku, osoba która poniosła koszty leczenia i pogrzebu może wystąpić do sądu z roszczeniem wobec pracodawcy o zwrot kosztów. Sąd może przyznać rodzinie odszkodowanie, jeśli nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Bliscy ofiary mogą również żądać od pracodawcy renty.
